مقالې او شننې

د طالبانو مشر ملا هبت الله آخندزاده په خپل اختریزه وینا کې، بې وزلي او لوږه «الهی تقدیر » بللی او بې وزلو افغانانو ته یې ويلي چې د خپل وضعیت په اړه قناعت وکړي او شکایت دې ونه کړي.

د طالبانو مشر ملا هبت‌الله آخندزاده، چې تر اوسه د امنیتي ستونزو له وېرې عام محضر ته نه‌دی را څرګند شوی، په خپله تازه اختریزه وینا کې بیا هم د پخوا په څېر تکراري ادعاوې کړي او د افغانستان د خلکو اساسي ستونزو ته‌یې هیڅ اشاره نه‌ده کړې.

د امریکا د ملي استخباراتو ادارې (ODNI) د ۲۰۲۵ کال د امنیتي ګواښونو کلنی راپور خپور کړی، چې پکې د افغانستان یادونه نه ده شوې. دا بدلون، چې د تېر کال له راپور سره یو ښکاره توپیر لري، پوښتنې راولاړوي چې ایا امریکا نور افغانستان د تروریستي ګواښونو مرکز نه ګڼي، که د دې پرېکړې تر شا ژور ستراتیژیک اهداف شته؟

څلور کاله کېږي چې طالبان بیا واک ته رسېدلي، خو د نجونو ښوونځي لا هم د زده‌کوونکو پر مخ تړلي پاتې دي. دا بندیز، چې په پیل کې د موقتي پرېکړې په توګه اعلان شوی و، اوس د تاریخ له اوږدمهاله او پراخو تعلیمي محدودیتونو څخه ګڼل کېږي. په داسې حال کې چې هر کال میلیون ماشومان د زده‌کړو په هیله بېرته خپلو ښوونځیو ته ستنېږي، خو افغانې نجونې لا هم د خپل له دغو اساسي حقونو څخه محرومې دي.

طالبان ادعا کوي چې دوی د ښځو د حقونو ساتنې ته ژمن دي. د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد په خپل ټویټ کې لیکلي، چې «دوی د ښځو د عفت، عزت او شرعي حقوقو په ساتنه مکلف دي» او «افغان مېرمنې له فزیکي او رواني پلوه مصئونیت لري.»

په افغانستان کې سږکال د روژې میاشت داسې حال کې پیل شوې چې ملیونونه خلک د خپلو لومړنیو اړتیاوو د پوره کولو لپاره له جدي ستونزو سره مخ دي. د خوراکي توکو د بیو لوړېدل، د تورخم دروازې تړل کېدل او د بشري مرستو کمېدل د خلکو اقتصادي وضعیت لا خراب کړی دی. له بلې خوا، طالبان چې واک یې په لاس کې دی، تر اوسه پورې د دې بحران د حل لپاره کوم مؤثر پلان نه دی وړاندې کړی، او د اقتصادي کړکېج په مدیریت کې ناکام شوي دي.

په داسې حال کې چې میلیونونه افغانان له سخت اقتصادي بحران سره مخ دي او بیکاري په بې‌سارې کچه ډېره شوې، خو طالبان لا هم خپل مالي سرچینې پر مذهبي پروژو لګوي. تازه د دې ډلې د ټول ګټو وزارت اعلان کړی چې د فراه ولایت د گلستان په ولسوالۍ کې به د ۳۲ میلیونه افغانیو په ارزښت یو جومات جوړېږي؛ دا پروژه د طالبانو د مشر، هبت‌الله آخندزاده، په مستقیمه لارښوونه پیل شوې ده.

تاریخ ګواه ده چې ټول واکو قدرتونو تل هڅه کړې پوهه کنټرول کړي او خلک له پوهې لرې وساتي، ځکه چې پوهه د هغوی د بقا لپاره تر ټولو ستر ګواښ ګڼل کېږي. طالبان چې د افغانستان یو له تر ټولو افراطي ډلو څخه دي، د ښځو پر زده کړو بندیز او د علمي مرکزونو د ځپلو له لارې هڅه کوي چې خپل د واک دوام یقیني کړي، ځکه دوی خپله پوهېږي چې پوهه د افغانې ټولنې او طالبانيزم فکر ترمنځ واټن پیدا کوي. اوس دوی جهل نه یوازې د یوه وسیلې په توګه، بلکه د خپل حاکمیت د ټینګښت لپاره یو مهمه ستراتیژي ګڼي.

د افغانستان مخکیني ولسمشر اشرف غني د کرکټ د نړیوال جام په سیالیو کې د افغان لوبډلې له بریا وروسته، یو پیغام خپور کړی، چې په کې دا بریا د افغانانو لپاره د هیلو او زغم نښه بلل شوې ده. نوموړي په ځانګړي ډول د انګلستان پر وړاندې د افغانستان د تاریخي بریا یادونه کړې او دا یې د ملي لوبډلې د ټینګې ارادې، ژمنتیا او هیلې پایله ګڼلې.

د هرات امنیتي کنفرانس، چې تازه د مادرید، هسپانیا کې ترسره شو، یو ځل بیا دا پوښتنه راپورته کړې چې دا ډول غونډې څومره واقعي لومړیتوبونه منعکس کوي او د افغانستان پر وضعیت یې اغېز څومره دی؟ که څه هم، دا کنفرانسونه د طالبانو پر ضد یو ډول دیپلوماتیک فشار رامنځته کوي او نړیوالې ټولنې ته دا پیغام ورکوي چې طالبان د افغانستان یوازینی عام او تام واکمنان نه دي او د دوامداره ثبات لپاره یو ټول ګډونه حکومت ته اړتیا ده،