طرز پرس: فایننشل ټايمز راپور ورکړی چې سپینې ماڼۍ ته د جمهوري غوښتونکو ګوند نوماند دونلډ ټرمپ د راستنېدو احتمال وار له مخه د نړیوالو اقتصادي اغیزو په اړه اندیښنې او شکونه رامنځته کړي دي.
فایننشل ټایمز لیکلي: په اروپا او آسیا کې د امریکا دودیز متحدین، که د دې هېواد دوستان وي او که مخالفین، ټول په دې پوهېږي چې ټرمپ به هغوی د خپل احتمالي راستنېدو تر وخته به انتظار ورته وکړي، په داسې حال کې چې د هغه د پروګرامونو په اړه ګڼې پوښتنې لا هم بېځوابه پاتې دي. له دې سربېره، د ټرمپ سلاکارانو ویلي چې د امریکا د پخواني ولسمشر دریځ په ځینو مسایلو کې روښانه دی.
دوی ټینګار کوي چې ټرمپ به په واک کې د بېرته راتګ په صورت کې په منځني ختیځ او اوکراین کې د شخړو د پای ته رسولو لپاره ګړندي ګامونه واخلي. همدارنګه، هغه به د امریکا پر متحدینو درانه ګمرکات ولګوي ترڅو هغوی مجبور کړي چې د دفاع او له امریکا سره د سوداګرۍ په برخه کې زیاتې پانګونې وکړي. ټرمپ به په عین حال کې پر چین خپل فشارونه هم جاري وساتي.
د ټرمپ "امریکا لومړی" شعار، چې د هغه په وینا که بېرته وټاکل شي، دوام به وکړي، یو پروګرام دی چې د یوې ساده معیار په توګه د امریکا په پرتله د مختلفو هېوادونو سوداګریزه پرمختګونه څېړي او د دې هېواد د دوستانو او دښمنانو په اړه یو شان قضاوت کوي.
بیل هیګرتي، د امریکا سناتور او په جاپان کې د امریکا پخوانی سفیر، ویلي، دا مهمه نه ده چې کوم هېواد دوست دی که دښمن، که زموږ سوداګریز شریک وي، نو باید د منصفانه سوداګریز توازن اصول مراعت کړي.
د ټرمپ مخالفان د هغه پروګرامونه بېپروا او بېاحتیاط ګڼي، او ګڼ اقتصادپوهان دا سیاستونه له اقتصادي پلوه کمزوري ارزوي. هغوی اعتراف کوي چې د ټرمپ داخلي متمرکز لید په خپل لومړي ریاست کې نه یوازې په جمهوري غوښتونکو، بلکې په دیموکراتانو هم د امریکا د نړیوال دریځ په برخه کې اغیز کړی و.
د امریکا ډېری متحدین باور لري چې که ټرمپ بیا وټاکل شي، له دې هېواد سره به یې اړیکې له نویو ننګونو سره مخ شي. دوی په یاد لري چې په لومړۍ دوره کې د ټرمپ د بهرني سیاست ډېر چارواکي له هغه لرې پاتې شول او ان په ځینو مواردو کې یې د هغه پر حکومت سختې نیوکې وکړې.
د ټرمپ ملاتړي هم اعتراف کوي چې د امریکا متحدینو ته د اندیښنې حق شته. د ټرمپ نږدې کسانو څخه ریک ګرینل چې ښايي په ټاکنو کې د ټرمپ د بریالي کېدو په صورت کې مهم مقام ترلاسه کړي، وار له مخه یې اعتراف کړی دی چې د ټرمپ په چلند کې وړاندوینه کول ستونزمن دي. هغه وویل: د امریکا دښمنان غواړي چې یو وړاندوينه کېدونکی ولسمشر په سپینه ماڼۍ کې وي، خو ټرمپ او د امریکا خلک وړاندوينه کېدونکي نه دي.
د ټرمپ د بهرنۍ پالیسۍ ملاتړي هڅه کوي چې هغه ته د انزوا غوښتنې تور کم کړي. دا تور چې د ۱۹۳۰ مو کلونو یادونه کوي، د ټرمپ له ملاتړو لخوا په دې ادعا ځواب شوی چې که امریکا د پوځي ځواک کارولو ته اړتیا ولري، نو دا به په ټاکل شوی ډول وکاروي.
مایک والز، د ټرمپ یو له ملاتړ کوونکو جمهوري غوښتونکو څخه، ويلي چې ناټو بايد د دفاعي لګښتونو برخه کې ډېره ونډه واخلي. د هغه په نظر، که اوس دا رول نه اخلي، نو کله به دا کار وکړي؟
د ټرمپ د لومړۍ دورې د فشارونو وروسته، د ناټو غړي او په ختيځه آسيا کې د امريکا متحدين خپلو دفاعي بودجو کې زياتوالی راوستی دی. تر جون ۲۰۲۳ پورې، د ناټو ۲۳ غړي له ۳۲ غړو څخه د امريکا ټاکلي هدف ته رسېدلي، چې له مخې یې دوی خپلې دفاعي بوديجې دوه فيصده لوړې کړې، چې دا شمېر څلور کاله وړاندې له هغې دوه چنده دی.
د فایننشال ټایمز راپور یوه بله برخه د ټرمپ په اقتصادي مسايلو تمرکز کوي او څرګندوي چې هغه به ښايي د تعرفو او داخلي توليد د ملاتړ په برخه کې لا جدي پاليسۍ تعقيب کړي که واک ته راستون شي. په خپل لومړي واک کې، ټرمپ د وارداتي توکو پر محصولاتو تعرفې زياتې کړې ترڅو داخلي توليدات پياوړي کړي، او اوس يې ځينې نږدې سلاکاران باور لري چې هغه د وارداتو په ټولیزه توګه ۲۰ سلنه تعرفې او د چين پر محصولاتو تر ۶۰ سلنه پورې تعرفې لګولو ته چمتو دی. سناتور هیګرتي په دې باور دی چې «سراسري تعرفې» يو بشپړ عملي چلند دی چې کولای شي د امريکا کورنۍ صنعتونه وساتي، سره له دې چې ډير خلک د دې پاليسيو په نړيوالو بازارونو او نړيوال اقتصاد باندې د اغېزو په اړه اندیښمن دي.
په دې سناريو کې، د امريکا سوداګريز متحدين په اروپا او آسیا کې دې نتيجې ته رسېدلي چې د ټرمپ د بيا بریا په صورت کې، له واشنګټن سره دوه اړخیزې اړيکې له ډېرو اړخونو څخه زياته ارزښتناکه وي، په ځانګړي ډول د هغه ائتلافونو په پرتله چې د بایډن په وخت کې پیاوړي شوي وو. البرتي کولبي، چې د پنتاګون پخوانی چارواکی دی، وايي چې د ټرمپ اداره به لا هم له ائتلافونو ملاتړ وکړي، خو دغه چلند به د ځانبساینې او ګډو ګټو پر بنسټ وي.
د بېلګې په توګه، هغه جنوبي کوریا، هند او اسرائیل یادوي، هغه هېوادونه چې د ده په نظر، د خپلواکه پرېکړو اخيستلو وړتیا او د ګډو اهدافو تعقيبولو توان لري، سره له دې چې ښايي په ټولو برخو کې د امريکا له سياستونو سره همغږي ونه لري. دا نظر څرګندوي چې د ټرمپ دوهمه دوره ښايي د نړيوالو اړیکو په برخه کې دوه اړخیز تعاملات او له خپلو شریکانو څخه د زياتې مسئوليتمنۍ تمه وړاندې کړي.
همدارنګه، فایننشال ټایمز د ټرمپ د سلاکارانو په حواله ليکلي چې هغه په پام کې لري چې د څو اړخيزه همکاریو پر ځای د هغو هېوادونو سره کوچني ائتلافونه جوړ کړي چې د همکارۍ علاقه لري. دا چلند به د ټرمپ بهرني سیاست له دودیزو ائتلافونو څخه يوې داسې ستراتيژۍ ته بوځي چې تمرکز یې په فوري امريکايي ګټو او نږدې ملګرو باندې وي.
د اوکراين جګړې په اړه، فایننشال ټایمز ليکلي چې ټرمپ یو پلان لري چې د ۲۰۱۴ تر ۲۰۱۵ کلونو مينسک ناکامو هوکړو ته ورته دی. دغو هوکړو هڅه کوله چې د اوکراين د روسي ژبو سيمو لپاره يو څه خپلواکي رامنځته کړي ترڅو جګړه ختمه کړي، خو دا پلانونه هيڅکله عملي نه شول. د ټرمپ یو سلاکار ویلي چې ښايي دا ځل هم د جګړې د پای ته رسولو لپاره ورته لاره تعقيب کړي، چې د اړخونو غوښتنې په پام کې ونیسي.
د ټرمپ پلویان په دې باور دي چې اوکراين له روسیې سره په اوسنۍ جګړه کې په شاتګ دی او له ولادیمیر پوتین سره خبرې کول د نورو تلفاتو د مخنیوي لپاره ضروري دي. دا نظر په داسې حال کې وړاندې کېږي چې د ټرمپ په ګوند کې ډېری جمهوريپال چارواکي لا هم د اوکراين د بحران په اړه مختلف نظرونه لري.
د اروپا د بهرنیو اړیکو شورا په تحلیل کې، جمهوريپال ګوند درې عمده ډلو ته وېشل شوی: يوه ډله چې د انزوا غوښتنې ملاتړ کوي او "اول امريکا" شعار په لومړيتوب کې لري، بله ډله چې پر چين او اړوندو مسلو تمرکز کوي، او دريمه ډله چې په نړیواله کچه د امريکا پر ځواک باور لري او په سنا کې پیاوړی نفوذ لري. لومړۍ دوه ډلې باور لري چې د اوکراين موضوع بايد تر ډېره اروپا ته وسپارل شي او امريکا دې له مستقیمې مداخلې ډډه وکړي.
د انرژۍ د سیاستونو په اړه، مایک والز، چې د ټرمپ یو ملاتړ کوونکی جمهوريپال دی، ټینګار کړی چې ټرمپ کولای شي د تیلو او ګازو د تولید په زیاتولو او د بیو په ټیټولو سره د روسیې اقتصاد ته فشار وارد کړي. د هغه په وینا، دغه سیاست کولای شي د مسکو پر وړاندې د یو قوي اقتصادي فشار په توګه عمل وکړي، که څه هم د سعودي عربستان په څېر تېل تولیدونکي هېوادونه، چې په ټرمپ د هغه د لومړۍ دورې په ولسمشرۍ کې یې ملاتړ کاوه، ښايي د دې پالیسۍ پر وړاندې ناخوښه وي.
فایننشال ټایمز په خپل راپور کې د ټرمپ د سوداګریزو سیاستونو په نړیوالو اقتصادي شریکانو د اغېزو په اړه هم اشاره کړې او لیکلي یې دي چې دغه سیاستونه ښايي په نړیوالو بازارونو کې جدي نوسانات رامنځته کړي.
د دې ورځپاڼې په وینا، د نړۍ د اقتصادي مشرانو یوه لویه اندېښنه پراخ تعرفې او د سوداګریزو اقداماتو غچ اخیستل دي، چې کولی شي د نړیوال تورم د کمښت بهیر ورو کړي او د نړیوال پور د زیاتېدو لامل شي. لستجا کګانیاګو، چې د سویلي افریقا د مرکزي بانک رئیس دی، خبرداری ورکړی چې که پراخ تعرفې عملي شي او هېوادونه یې د ورته اقداماتو سره ځواب ووایي، نړۍ به د قیمتونو په زیاتېدو او د تورمي فشارونو په کمولو کې له ډېرو ننګونو سره مخ شي.
کریستین لیندز، چې د جرمني د ماليې وزیره ده، په یوه مرکه کې دې ورځپاڼې ته ټینګار کړی چې د امريکا او اروپايي اتحاديې په سوداګريزه جګړه کې به هيڅ برى شتون ونه لري او دواړه خواوې به درنې لګښتونه وګالي. کریستالینا جورجیوا، چې د نړيوال وجهي صندوق مشره ده، په همدې تړاو د کرونا وبا له امله راټول شوي پورونو د کمولو غوښتنه کړې او خبرداری يې ورکړی چې که دا کار ترسره نه شي، نړيوال اقتصاد به له داسې راتلونکي سره مخ شي چې د ټيټې ودې تجربه به ولري او عامه نارضایتي به ډېره کړي.
جورجیوا په یوه خبري کنفرانس کې وویل چې د ټرمپ د احتمالي بېرته راګرځېدو په اړه اندېښنې د نړیوال وجهي صندوق په خبرو کې راپورته شوې، خو بحثونه تر ډېره د اوسنیو اقتصادي ستونزو د حل پر تمرکز وو. د هغې په وینا، د نړیوال وجهي صندوق غړي دا درک کوي چې ټاکنې د امریکا خلکو لپاره یو داخلي مسله ده او دې ته پام کوي چې دا سازمان د اقتصادي ننګونو د حل لپاره څه کولی شي.
په ټوله کې، فایننشال ټایمز په خپل راپور کې څرګندوي چې د ټرمپ احتمالي بېرته راګرځېدو د امريکا دوديزو متحدینو او نړیوالو بازارونو لپاره جدي اندېښنې راولاړې کړې او نړیوالې اړیکې او اقتصادي ثبات یې له ډېرو پوښتنو سره مخ کړي.
