اقتصاد

افغانستان، هغه هېواد دی چې له کلونو جګړو او ناخوالو سره مخامخ دی؛ خو اوس د یو نوي او ژور بحران سره لاس او ګریوان دی: پراخه لوږه چې د میلیونونو خلکو ژوند ګواښي. د خوړو نړیوال پروګرام د وروستیو راپورونو پر اساس، په افغانستان کې له ۱۵ میلیونو زیات خلک نه‌شي کولی خپله راتلونکې خواړه پیدا کړي.

د ډیجیټال ارز بټکوین بیه نن پنجشنبه په ټول تاریخ کې په لومړي ځل د ۹۵ زره ډالرو له پولو واوښته او یو نوی ريکارډ یې ثبت کړ. د آرټي عربي وېبپاڼې راپور ورکړی چې د ډیجیټل د ارزونو د تبادلې تر ټولو لوی پلټفرم د ارزونې له مخې، د مسکو پر وخت د سهار ۰۶:۳۰ بجې د بټکوین بیه ۳.۹۵ سلنه لوړه شوه او ۹۵,۴۰۰.۰۶ ډالرو ته ورسیده.

طرز پرس: افغانستان لپاره د چین ځانګړي استازي یو شیائو یونگ ویلي چې تېرو درېو کلونو کې چین افغانستان سره شاوخوا ۶۴ میلیون ډالره مرسته کړې ده. دا په داسې حال کې ده چې د افغانستان د بیا رغاونې لپاره د امریکا ځانګړې پلټونکې ادارې «سیګار» په وینا، امریکا په همدې موده کې له درې میلیارد ډالرو څخه زیاته بشردوستانه او پراختیايي مرسته افغانستان ته استولې ده.

طرز پرس: افغانستان په تېرو دوو لسیزو کې د نړیوالو مرستو له تر ټولو لویو برخمنو څخه شمېرل کېده، خو اوس خپل تر ټولو بحراني حالت کې اوسيږي. د پخواني حکومت تر سقوط او په دې هېواد کې د طالبانو له واکمنۍ وروسته، د متحده ایالاتو مالي مرستې، چې د افغانستان لپاره تر ټولو لوی اقتصادي او بشردوستانه ملاتړ و، په بې‌ساري ډول کمې شوې دي. دغه بدلونونه نه یوازې د افغانستان پر انساني او ټولنیز وضعیت پراخ اغېز کړی، بلکې د سیمې او نړۍ سیاستونه یې هم تر اغېز لاندې راوستي دي.

کابل - طرز پرس: د طالبانو د لومړي وزیر اقتصادي مرستیال ملا برادر اعلان کړی چې په افغانستان کې د بې وزلۍ کمول او د افغانانو لپاره د کار زمینه برابرول د طالبانو د کاري دستور له لومړیتوبونو څخه دي.

طرز پرس: له افغانستان څخه د امریکایي ځواکونو له وتلو وروسته، چین له هغو لومړنیو هېوادونو څخه شمېرل کيږي چې په دې هېواد کې یې خپل حضور او نفوذ زیات کړی دی. د چین او طالبانو ترمنځ اړیکې، چې په ځانګړي ډول د جمهوریت له سقوط او د طالبانو له بیا واک ته رسېدو وروسته رامنځته شوې، په دوامداره توګه په سیاسي، اقتصادي او امنیتي برخو کې پراخې شوي او نوې بڼې یې پیدا کړې دي. دا همکارۍ د دواړو خواوو پر متقابلو ګټو ولاړې دي، خو ځانګړي پیچلتیاوې لري چې د ایډیالوژیکو توپیرونو، سیمه‌ییزو ننګونو او د طالبانو او چین د ځانګړي حکومتولۍ له ماهیت څخه سرچینه اخلي.

طرز پرس: د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ دفتر (اوچا) په خپل وروستي راپور کې په افغانستان کې د بشر خووښونکو مرستو په پروسه کې د طالبانو د مداخلو زیاتېدو ته اشاره کوي. دا مداخلې نه یوازې د حیاتي پروژو درېدلو سبب شوي، بلکې میلیونونو اړمنو خلکو ته لاسرسی یې په پراخه کچه محدود کړی دی. د دې راپور په اساس، د ۲۰۲۳ کال په سپتمبر کې ۱۷۳ مداخلې ثبت شوې دي چې ۹۸ سلنه یې طالبانو ته منسوبې دي. دا شمېر د تېرې میاشتې په پرتله ۳۱ سلنه او د تیر کال همدې وخت په پرتله ۶۶ سلنه زیاتوالی ښیي، چې د دې هېواد انساني بحران لا پسې پیچلی کړی دی.

بې وزلي په افغانستان کې یو له لویو ټولنیزو او اقتصادي ننګونو څخه دی چې د هېواد د میلیونونو خلکو پر ژوند منفي اغېزې لري. د نړیوالو سازمانونو د راپورونو پر بنسټ، افغانستان په نړۍ کې په مطلق ډول له لوړ بي وزلۍ سره مخ ده. بې وزلي، هغو اساسي اړتیاوو لکه خوراک، اوبه، کور، زده‌کړه او روغتیايي اسانتیاو نشتوالي ته ویل کېږي او دا کولی شي ټولنیزې او اقتصادي نابرابرۍ رامنځته کړي. دا راپور په مشخص ډول د بې وزلۍ پر عواملو، د افغانستان پر اوسني اقتصادي حالت او د بې وزلۍ پر ټولنیزو پایلو کتنه کوي.

افغانستان او چین د واخان په سیمه کې ګډه پوله لري، خو لا تر اوسه هېڅ فعال سوداګریز سرحد نه لري. دا په داسې حال کې ده چې د افغانستان او چین اقتصادي اړتیاوې، په ځانګړي توګه د کانونو او کرنیزو محصولاتو په برخه کې، د دواړو هیوادونو ترمنځ د سوداګریزو همکاریو لپاره مهم فرصتونه رامنځته کړي دي.