طرز پرس: افغانستان هغه هېواد دی چې له لسیزو جګړو، شخړو او بحرانونو وروسته د نړۍ په غمجنو او کمخوښو ټولنو کې شمېرل کېږي. په دې اوږده موده کې د دې هېواد خلکو ته د تفریح او خوشحالۍ فرصتونه ډېر محدود وو، او د ناامنیو شرایطو له کبله د خلکو ورځنی ژوند زیاتره له وير او غمونو سره مل تیر شوي دي.
کله چې طالبان په ۲۰۲۱ کال کې بیا پر افغانستان واکمن شول، د خلکو ژوند په فردي او ټولنیزو آزادیو کې ستر بدلونونه وموندل، په ځانګړي توګه د تفریح او خوشحالۍ حق له سختو محدودیتونو سره مخ شو. د طالبانو د سختو سیاستونو او محدودیتونو له امله، نه یوازې د خلکو امنیت او ارامتیا له خطر سره مخ شوه، بلکې له هغوی څخه خوشحالي هم واخیستل شوه. اوس داسې ښکاري چې افغانستان د نړۍ په لومړی درجه غمجنو هېوادونو کې شمېرل کېږي.
په پارکونو او تفریحي ځایونو کې د طالبانو محدودیتونه
د طالبانو له بیا واکمنېدو مخکې، افغانان حتی په سختو شرایطو کې او د ترهګریزو ګواښونو او ځانمرګي بریدونو باوجود، د ورځې له څو شېبو څخه د پارکونو، تفریحي سیمو او خلاصو فضاوو کې د تفریح لپاره ګټه اخیستله. که څه هم دا تفریحي شېبې لنډې او خپرې وې، خو د افغانستان خلکو ته د ورځنیو فشارونو څخه د وتلو او کوچنیو خوشالیو لپاره یو فرصت برابرېده. خو د طالبانو له واک ته رسېدو وروسته، دا ټولې سیمې په جدي توګه محدودې شوې او په پارکونو او تفریحي ځایونو کې د خلکو حضور د نویو قوانینو او سختو امرونو تابع شول.
لومړني ستر بدلونونه په پارکونو او تفریحي ځایونو کې د جنسیت پر بنسټ وېش و. طالبانو پرېکړه وکړه چې په پارکونو کې د ښځو او نارینهوو لپاره ځانګړي ورځې وټاکي. د دې وېش له مخې، ښځې یوازې د یکشنبې، دوشنبې او سهشنبې په ورځو کې پارکونو ته د تګ اجازه لرله، په داسې حال کې چې نارینهوو کولای شو د اونۍ په پاتې ورځو کې، یعنې چهارشنبې، پنجشنبې، جمعه او شنبه پارکونو ته ولاړ شي. دې وېش، له دې سربېره چې پارکونو ته لاسرسی یې محدود کړ، همداراز د کورنیو اړیکې هم اغېزمنې کړې او ډلهييزه یا د کورنۍ له غړیو سره د ګډ تفریحي شېبو د لمانځلو فرصت یې واخیست.
په دوام کې، د طالبانو محدودیتونه تر دې کچې پراخ شول چې پارکونو ته د ښځو او نجونو په تګ باندې بشپړ بندیز ولګېد. دا اقدام نه یوازې د ښځو حضور محدود کړ بلکې د هغوی ټولنیز او تفریحي حقونه هم له منځه یوړل. د طالبانو د نویو سختو پرېکړو له مخې، ښځې او نجونې نه یوازې په پارکونو کې بلکې په ډېرو نورو عامه ځایونو کې هم د تګ حق نه لري. آن په ځینو مواردو کې، د تفريحي سیمو په ګډون په عامه ځایونو کې د ښځو د غږ اورېدل هم، غیر قانوني اعلان شوی دی. دې اقداماتو په تدریجي توګه د افغانستان د خلکو له ژوند څخه خوشحالي او تفریح لرې کړې او د ټولنې فضا یې په سختۍ سره سړه او غمجنه کړې ده.
د تفریح حق اخېستل او د هغې رواني پایلې
د افغانستان له خلکو څخه د تفریح او خوشحالۍ حق اخیستل د هغوی په رواني روغتیا، په ځانګړي ډول د ښځو او نجونو په منځ کې، ډېرې منفي پایلې لرلي دي. په داسې ټولنه کې چې ډېر خلک، په ځانګړي ډول ښځې او نجونې، له لومړنیو تفریحي اسانتیاوو څخه بې برخې دي، رواني ستونزې ورځ تر بلې زیاتېږي. علمي څېړنې ښیي چې تفریح او ساتېري په رواني روغتیا مستقیم او اغېزمنوونکي تاثیرات لري. په بل عبارت، هغه کسان چې کافي تفریحي فرصتونه لري، معمولاً ښه رواني روغتیا لري او د خوښۍ او آرامۍ احساس کوي. خو په افغانستان کې، طالبانو له لوري لګېدلي محدودیتونه د دې سبب شوي چې ډېر خلک، په ځانګړي ډول ښځې او نجونې، له خپګان او سختو فشارونو سره مخ شي.
راپورونه ښیي چې د افغانستان له خلکو، په ځانګړي ډول له ښځو، څخه د تفریح حق اخیستل په پراخه کچه د دې سبب شوی چې په ټولنه کې رواني اختلالات زیات شي. ډېر خلک، په ځانګړي ډول ښځې او نجونې، د ژور خپګان او فشار له ناروغیو سره مخ شوي دي. دا کار نه یوازې د هغوی په ژوند منفي اغېز کړی، بلکې ټولنیزې او رواني نارضایتۍ یې هم زیاتې کړې دي. د روغتیا نړیوال سازمان د راپور له مخې، په افغانستان کې رواني روغتیا په چټکۍ سره خرابېږي، او ډېری خلک د طالبانو له لوري د ټولنیزو فشارونو او محدودیتونو له کبله له سختو رواني بحرانونو سره مخ دي.
په افغانستان کې د ځانوژنې ناورین
په افغانستان کې د تفریح د حق اخېستل یوه جدي او اغېزمنه پایله داده چې د ځوانانو، په ځانګړي ډول د ښځو او نجونو، په منځ کې ځانوژنې په بېساري ډول زیاتې شوي دي. د افغانستان په ډېرو سیمو کې، په ځانګړي ډول په فاریاب، جلال آباد او تخار ولایت کې، ځانوژنه په یوه جدي بحران بدله شوې ده. په وروستیو اوونیو کې، راپورونه ښیي چې په فاریاب ولایت کې څلور کسان، چې دوه ځوانان او دوه ښځې دي، ځانوژنه کړې ده. دا شمېرې یوازې د افغانستان په ټولنه کې د یوه پراخ بحران او د یوې تراژيدي بېلګه ده چې په چټکۍ سره په دې هېواد کې پراخېږي.
ځانوژنې، په ځانګړي ډول د ښځو او ځوانو نجونو په منځ کې، په جدي توګه اندېښمنوونکي دي. ټولنیز فشارونه، سخت محدودیتونه او د خوښۍ او تفریح د فرصتونو نشتون ډېری ښځې او نجونې دې حالت ته رسولې دي چې د ژوند زغمل ورته ستونزمن ښکاري. دا ناورین نه یوازې له انساني اړخه اندېښمنوونکی دی، بلکې په دې هېواد کې یې ټولنیزې او اقتصادي ستونزې هم زیاتې کړې دي.
لنډیز؛ افغانستان اوس له داسې شرایطو سره مخامخ دی چې د خوښۍ او تفریح حق یو منع شوی کار ګرځېدلی دی. له خلکو څخه د دې حق اخیستل، په ځانګړي ډول له ښځو او نجونو، درنې ټولنیزې، رواني او انساني پایلې لرلي دي. په داسې حال کې چې هېواد له اقتصادي او امنیتي بحرانونو سره لاس او ګریوان دی، د خلکو رواني وضعیت هم په چټکۍ سره خرابېږي. دا حالت نه یوازې د افغانستان د خلکو ژوند اغېزمن کړی، بلکې نړیوالې ټولنې ته هم جدي ننګونې وړاندې کړې دي. په پایله کې، د افغانستان د وضعیت د ښهوالي لپاره اړینه ده چې نړۍ دې بحران ته زیات پام وکړي او د دې هېواد د خلکو اساسي حقوق، په ځانګړي ډول په ټولنیزو او رواني برخو کې، د بېرته اعادې لپاره هڅه وکړي.
