بن‌بست دپلماتیک؛ انسداد ۱۸ روزه گذرگاه تورخم میان افغانستان و پاکستان

حامیه نادری

طرز پرس

21 حوت 1403

OIP.jpeg

گذرگاه تورخم، یکی از مهم‌ترین شریان‌های تجاری و ترانزیتی میان افغانستان و پاکستان، برای هجدهمین روز متوالی مسدود باقی مانده است. این انسداد طولانی‌مدت، علاوه بر تشدید بحران اقتصادی، مشکلات گسترده‌ای را برای مسافران، تاجران و بیماران نیازمند به خدمات پزشکی ایجاد کرده است. مذاکرات مکرر میان مقامات طالبان و پاکستان تاکنون نتیجه‌ای نداشته و تلاش‌های دیپلماتیک برای بازگشایی این مسیر استراتژیک با بن‌بست مواجه شده است. در جدیدترین اقدام، نشستی با حضور بزرگان قومی و تاجران دو کشور برگزار شد، اما این جلسه نیز بدون نتیجه پایان یافت.

در این نشست که با مشارکت ۴۱ نماینده از سوی طالبان و شماری از بزرگان قومی پاکستان برگزار شد، نمایندگان افغانستان بر ضرورت تفکیک مسائل تجاری از تنش‌های سیاسی تأکید کردند و از پاکستان خواستند که دیگر از بستن تورخم به‌عنوان ابزار فشار سیاسی استفاده نکند. در مقابل، طرف پاکستانی توقف فوری ساخت‌وساز تأسیسات در امتداد خط دیورند از سوی طالبان را مطرح کرد و پیشنهاد داد که این اقدامات دست‌کم تا ده روز پس از عید فطر متوقف شوند. با وجود این مباحثات، هیچ توافق قطعی حاصل نشد و دو طرف تصمیم گرفتند مطالبات خود را با مقامات بالاتر در کابل و اسلام‌آباد در میان بگذارند و مذاکرات را در آینده‌ای نزدیک از سر بگیرند.

هم‌زمان با این تلاش‌ها، خبرگزاری آناتولی گزارش داد که نیروهای طالبان و مرزبانان پاکستانی بر سر یک آتش‌بس دو روزه در تورخم توافق کرده‌اند. این آتش‌بس از روز یک‌شنبه آغاز شده و تا روز سه‌شنبه ادامه دارد، اما برخلاف انتظار، در این مدت گذرگاه همچنان بسته خواهد ماند و هیچ نشانه‌ای از بازگشایی آن دیده نمی‌شود. این توافق در شرایطی صورت گرفته که در هفته‌های اخیر، سه درگیری مسلحانه میان طالبان و نیروهای پاکستانی در امتداد خط دیورند رخ داده است. طالبان تأیید کرده‌اند که در این درگیری‌ها یک تن از نیروهایشان کشته و دو نفر دیگر زخمی شده‌اند. علاوه بر آن، دست‌کم هشت غیرنظامی افغان، از جمله سه کودک، مجروح شده‌اند. در آن سوی خط دیورند، رسانه‌های پاکستانی نیز از زخمی شدن تعدادی از نظامیان و غیرنظامیان پاکستانی خبر داده‌اند.

مسدود ماندن گذرگاه تورخم پیامدهای اقتصادی و انسانی گسترده‌ای در پی داشته است. به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مسیرهای وارداتی و صادراتی افغانستان، این انسداد باعث افزایش قیمت کالاهای اساسی، کاهش دسترسی مردم به مواد ضروری و تشدید بحران معیشتی در کشور شده است. از سوی دیگر، صدها کامیون حامل کالاهای فاسدشدنی در دو سوی خط دیورند متوقف مانده‌اند که این امر خسارات هنگفتی به تاجران وارد کرده و تجارت میان دو کشور را به‌شدت مختل کرده است. علاوه بر این، هزاران افغان که برای درمان به پاکستان سفر می‌کنند، به دلیل بسته بودن این گذرگاه با مشکلات جدی روبه‌رو شده‌اند.

کارشناسان بر این باورند که انسداد مکرر تورخم از زمان تسلط طالبان بر افغانستان، به یکی از ابزارهای فشار پاکستان بر این گروه تبدیل شده است. روابط میان دو کشور در ماه‌های اخیر به‌شدت تیره شده و مقامات پاکستانی طالبان را به پناه دادن به گروه‌های مسلحی متهم می‌کنند که در داخل پاکستان دست به حملات تروریستی می‌زنند. در چنین شرایطی، تورخم نه‌تنها یک گذرگاه تجاری بلکه نقطه‌ای حساس در بازی قدرت میان طالبان و پاکستان محسوب می‌شود که هرگونه تحول در وضعیت آن می‌تواند پیامدهای عمیقی بر ثبات منطقه داشته باشد.

با وجود تمامی این تلاش‌ها، هنوز مشخص نیست که این گذرگاه چه زمانی بازگشایی خواهد شد. در صورتی که مذاکرات آینده نیز به نتیجه نرسد، احتمال تشدید درگیری‌ها و ادامه بحران اقتصادی و انسانی در امتداد خط دیورند بیش از پیش افزایش خواهد یافت.