افغانستان چهارمین سال متوالی است که روز جهانی زن را تحت سلطه طالبان سپری می‌کند. در این مدت، طالبان نه‌تنها هیچ‌گونه عقب‌نشینی از مواضع زن‌ستیزانه خود نداشته‌اند، بلکه با اجرای سیاست‌های سرکوبگرانه، زنان را به طور سیستماتیک از جامعه حذف کرده‌اند. این اقدامات نه‌تنها نقض آشکار حقوق زنان است، بلکه در ابعادی گسترده‌تر، به آپارتاید جنسیتی تعبیر می‌شود؛ نظامی که به شکل برنامه‌ریزی‌شده، نیمی از جمعیت کشور را به حاشیه رانده است.
طالبان و سیاست حذف زنان؛ بازگشت به قرون وسطی
پس از سقوط کابل در سال ۲۰۲۱، طالبان برخلاف وعده‌های اولیه خود مبنی بر تشکیل حکومتی «فراگیر»، سیاست‌های افراط‌گرایانه‌ای را در قبال زنان به اجرا گذاشتند. اخراج گسترده زنان از ادارات دولتی، بسته‌شدن مکاتب متوسطه و لیسه‌ها به روی دختران، و در نهایت، ممنوعیت تحصیل در دانشگاه‌ها و سایر مراکز آموزشی تنها بخشی از این محدودیت‌هاست.
انحلال وزارت امور زنان و جایگزینی آن با وزارت امر به معروف و نهی از منکر، نشانگر عزم طالبان برای حذف زنان از ساختار حکومت است. این وزارتخانه که اکنون ابزار سرکوب اجتماعی شده، با قوانین سخت‌گیرانه‌ای همچون الزام محرم برای سفر، ممنوعیت ورود زنان به اماکن عمومی و تحمیل پوشش خاص، عملاً آزادی‌های فردی زنان را از بین برده است.
سیاست‌های طالبان علیه زنان، برخاسته از تفسیرهای افراطی و قبیله‌ای از دین است که هیچ جایگاهی در جوامع مدرن ندارد. چنین قوانینی نه‌تنها زنان را به اسارت کشیده، بلکه کل جامعه افغانستان را به سوی عقب‌ماندگی سوق داده است.
پیامدهای فاجعه‌بار سیاست‌های طالبان
محرومیت زنان از آموزش و کار، چشم‌انداز آینده افغانستان را تیره کرده است. بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، بیش از دو و نیم میلیون دختر افغان از آموزش محروم شده‌اند. این آمار فاجعه‌ای انسانی را به تصویر می‌کشد که در بلندمدت، بحران کمبود متخصصان در بخش‌هایی حیاتی مانند بهداشت و آموزش را در پی خواهد داشت.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، هشدار داده است که سیاست‌های طالبان، افغانستان را به چرخه‌ای از وابستگی به کمک‌های خارجی سوق می‌دهد. در نبود آموزش و اشتغال برای زنان، اقتصاد کشور فلج شده و نیازمند حمایت بین‌المللی خواهد ماند.
ولکر ترک، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل، طالبان را به برقراری نظامی مبتنی بر «آپارتاید جنسیتی» متهم کرده و تأکید کرده که سیاست‌های این گروه، زنان را به بردگی مدرن کشانده است.
جنبش‌های زنان؛ مقاومت در برابر تاریکی
با وجود سرکوب گسترده، زنان افغانستان همچنان به مقاومت ادامه می‌دهند. جنبش‌های متعددی در داخل و خارج از کشور شکل گرفته‌اند که طالبان را به نقض حقوق زنان متهم کرده و از جامعه جهانی خواسته‌اند که این وضعیت را به‌عنوان یک بحران حقوق بشری به رسمیت بشناسد.
با این حال، اعتراضات زنان اغلب با خشونت سرکوب شده است. نیروهای طالبان بارها تجمعات زنان را با شلیک گلوله، بازداشت‌های خودسرانه و تهدیدهای مداوم خاموش کرده‌اند. بسیاری از فعالان زن مجبور به ترک کشور شده‌اند و حتی در تبعید نیز تحت تعقیب و تهدید قرار دارند.
بی‌عملی جامعه جهانی؛ خیانت به زنان افغانستان
در حالی که نهادهای بین‌المللی بارها طالبان را به دلیل نقض حقوق زنان محکوم کرده‌اند، این محکومیت‌ها تاکنون منجر به اقدامات عملی مؤثری نشده است. کشورهای جهان، درگیر مسائل ژئوپلیتیکی خود هستند و سرنوشت زنان افغانستان به حاشیه رانده شده است.
فشارهای بین‌المللی تنها در صورتی مؤثر خواهد بود که با اقدامات عملی همراه باشد. تحریم‌های هدفمند علیه رهبران طالبان، حمایت از جنبش‌های زنان افغان، ارائه پناهندگی به فعالان زن در معرض خطر، و مشروط کردن تعاملات دیپلماتیک به رعایت حقوق زنان، می‌تواند بخشی از راهکارهای مقابله با این آپارتاید جنسیتی باشد.
سرنوشت زنان افغانستان؛ ادامه مبارزه یا سقوط در تاریکی؟
سیاست‌های طالبان علیه زنان، افغانستان را به ورطه فقر، جهل و انزوا کشانده است. هیچ جامعه‌ای بدون مشارکت نیمی از جمعیت خود نمی‌تواند به پیشرفت دست یابد. اگر این وضعیت ادامه یابد، افغانستان با بحران‌های عمیق‌تری روبه‌رو خواهد شد.
با این وجود، تاریخ ثابت کرده است که هیچ حکومتی با سرکوب و اجبار، دوام نخواهد یافت. زنان افغانستان، با وجود تمام فشارها، به مبارزه خود ادامه خواهند داد. پرسش اصلی این است: آیا جامعه جهانی در نهایت برای حمایت از زنان افغانستان اقدامی خواهد کرد، یا همچنان در سکوت خود، طالبان را در نابودی یک نسل یاری خواهد داد؟
