افغانستان، کشوری که طی دو دهه گذشته به یکی از بزرگ‌ترین دریافت‌کنندگان کمک‌های بین‌المللی تبدیل شده بود، اکنون در یکی از بحرانی‌ترین دوره‌های خود قرار دارد. پس از سقوط دولت پیشین و تسلط طالبان بر این کشور، کمک‌های مالی ایالات متحده، که بزرگ‌ترین منبع حمایت اقتصادی و بشردوستانه برای افغانستان بود، به شکلی بی‌سابقه کاهش یافته است. این تغییرات نه‌تنها تأثیرات گسترده‌ای بر وضعیت انسانی و اجتماعی افغانستان داشته، بلکه سیاست‌های منطقه‌ای و جهانی را نیز تحت تأثیر قرار داده است.
براساس گزارش اداره بازرس ویژه آمریکا در امور بازسازی افغانستان (سیگار)، کمک‌های مالی ایالات متحده به افغانستان پس از تسلط طالبان، به میزان ۸۲ درصد کاهش یافته است. کمک‌های سالانه که پیش از سقوط دولت پیشین به ۶.۶۴ میلیارد دلار می‌رسید، اکنون به ۱.۲۱ میلیارد دلار در سال کاهش یافته است.
این کاهش شدید، برنامه‌های متعدد بشردوستانه و توسعه‌ای در افغانستان را به حالت تعلیق درآورده یا به شدت محدود کرده است. جان ساپکو، بازرس ویژه آمریکا، هشدار داده که احتمال بازگشت به سطوح قبلی کمک‌ها بسیار کم است و حتی پیشنهاد داده مأموریت سیگار در سپتامبر ۲۰۲۵ به پایان برسد.
اما کاهش این کمک‌ها تنها یک جنبه از ماجراست. کاهش تعهدات مالی آمریکا به افغانستان نشانه‌ای از تغییر سیاست‌های کلان ایالات متحده در قبال این کشور است. در دولت فعلی آمریکا، برخلاف گذشته، افغانستان دیگر در مرکز سیاست خارجی این کشور قرار ندارد.
با ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، احتمال کاهش بیشتر یا حتی قطع کامل کمک‌های آمریکا به افغانستان قوت گرفته است. ترامپ که همواره در سیاست “اول آمریکا” تأکید ویژه‌ای بر کاهش هزینه‌های خارجی و تمرکز بر اولویت‌های داخلی داشته، به‌طور ضمنی نشان داده که ادامه کمک‌ها به افغانستان در برنامه‌های دولت او جایگاهی ندارد.
نگاهی به سیاست‌های ترامپ نشان می‌دهد که او علاقه‌ای به پرداختن به موضوع افغانستان ندارد. وی تاکنون در سخنرانی‌ها و برنامه‌های خود اشاره‌ای به تعهدات آمریکا در این کشور نکرده است. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان معتقدند قطع کامل کمک‌ها می‌تواند پیامدهای ویرانگری برای مردم افغانستان داشته باشد و وضعیت انسانی این کشور را به مرحله فاجعه نزدیک کند.
یکی از بارزترین نشانه‌های کاهش توجه ایالات متحده به افغانستان، برکناری تام وست، نماینده ویژه آمریکا در امور افغانستان، بدون تعیین جانشین برای وی است. وظایف وی اکنون میان کاردار سفارت آمریکا و نماینده ویژه حقوق بشر و زنان در افغانستان تقسیم شده است.
این تصمیم، پیام واضحی را به جامعه جهانی و مردم افغانستان مخابره می‌کند: افغانستان دیگر اولویت اصلی سیاست خارجی ایالات متحده نیست. در حالی که کشورهای اروپایی و برخی دیگر از قدرت‌های جهانی همچنان نمایندگان ویژه‌ای برای افغانستان دارند، آمریکا عملاً سیاست‌های خود در قبال این کشور را به حداقل رسانده است.
پیامدهای کاهش کمک‌ها بر افغانستان
افغانستان، که هم‌اکنون با یکی از عمیق‌ترین بحران‌های انسانی جهان روبرو است، برای بقا به کمک‌های بین‌المللی وابسته است. بیش از دو سوم جمعیت افغانستان، یعنی حدود ۲۸ میلیون نفر، نیازمند کمک‌های فوری بشردوستانه هستند. کاهش کمک‌های مالی آمریکا، تأثیرات مخربی بر شرایط انسانی، اجتماعی و اقتصادی این کشور داشته و خواهد داشت.
۱. گسترش فقر و گرسنگی
بر اساس گزارش سازمان ملل، حدود ۱۵ میلیون افغان در آستانه گرسنگی قرار دارند. کاهش بودجه‌های بشردوستانه باعث شده دسترسی به مواد غذایی، حتی برای اقشار آسیب‌پذیر مانند کودکان و زنان، محدود شود.
۲. نابودی خدمات صحی و آموزشی
بسیاری از مراکز صحی و درمانی در افغانستان وابسته به بودجه‌های بین‌المللی هستند. کاهش این کمک‌ها، توانایی این مراکز را برای ارائه خدمات اساسی به شدت محدود کرده است. همچنین، قطع بودجه‌های آموزشی منجر به تعطیلی هزاران مکتب شده و میلیون‌ها کودک افغان از حق تحصیل محروم شده‌اند.
۳. افزایش موج مهاجرت
وخامت شرایط زندگی، بسیاری از افغان‌ها را مجبور به ترک خانه‌هایشان کرده است. کشورهای همسایه مانند ایران و پاکستان، شاهد افزایش ورود مهاجران افغان بوده‌اند و کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند موج جدیدی از مهاجرت به سمت اروپا نیز آغاز شود.
منتقدان کاهش کمک‌های آمریکا معتقدند که این کشور باید مسئولیت بیشتری در قبال بحران انسانی افغانستان بپذیرد. توافق دوحه میان آمریکا و طالبان، که زمینه‌ساز خروج نیروهای آمریکایی و سقوط دولت پیشین افغانستان شد، یکی از عوامل اصلی بحران کنونی این کشور به شمار می‌رود.
ایالات متحده نمی‌تواند به‌سادگی از افغانستان فاصله بگیرد و مسئولیت‌های خود را نادیده بگیرد. وضعیت کنونی نتیجه مستقیم سیاست‌های ناکارآمد گذشته است و جامعه جهانی، به‌ویژه آمریکا، باید در قبال آن پاسخگو باشد.
راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت بحران
برای جلوگیری از وخامت بیشتر بحران انسانی در افغانستان، جامعه جهانی و ایالات متحده می‌توانند اقدامات زیر را انجام دهند:
تدوین راهبرد جدید کمک‌رسانی: سازمان ملل و کشورهای اروپایی باید نقش فعال‌تری در تأمین بودجه و کمک به افغانستان ایفا کنند.
فشار بر طالبان: کمک‌های بشردوستانه باید مشروط به رعایت حقوق بشر، به‌ویژه حقوق زنان و دختران، شود.
تقویت همکاری‌های منطقه‌ای: کشورهای همسایه افغانستان باید در مدیریت بحران انسانی و ارائه کمک‌های بشردوستانه نقش کلیدی ایفا کنند.
حمایت از نهادهای غیردولتی: سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی می‌توانند با کاهش وابستگی به دولت‌ها، به ارائه خدمات ضروری ادامه دهند.
جمع‌بندی
کاهش کمک‌های آمریکا به افغانستان، فاجعه‌ای انسانی را برای میلیون‌ها نفر رقم زده و پیامدهای آن تنها به مرزهای این کشور محدود نخواهد شد. بی‌ثباتی در افغانستان، امنیت و ثبات منطقه‌ای و جهانی را نیز تهدید می‌کند.
جامعه جهانی باید از طریق همکاری‌های گسترده‌تر، به ارائه کمک‌های بشردوستانه ادامه دهد و از فاجعه‌ای بزرگ‌تر جلوگیری کند. آمریکا، به‌عنوان یکی از عوامل اصلی وضعیت کنونی، مسئولیت اخلاقی و انسانی بزرگی بر دوش دارد و نمی‌تواند این تعهدات را نادیده بگیرد.
تنها با تدوین یک راهبرد جامع، فشار بر طالبان و تمرکز بر نیازهای مردم افغانستان است که می‌توان از گسترش بحران کنونی جلوگیری کرد. تصمیمات امروز جامعه جهانی، سرنوشت میلیون‌ها افغان و امنیت جهان را رقم خواهد زد.
