نیمه‌های گمشده از دو سوی آمو

ترانه سپاهی

طرز پرس

7 اسد 1403

3_ucka_croatia_elopement.jpg

افغانستان و تاجکستان، دو کشور همسایه و دَر به دیوار که در دو سوی رود آمو قرار دارند. هرچند روابط سیاسی میان کابل و دوشنبه سرد و شکننده بنظر می‌رسد، اما روابط میان باشنده‌گان دو طرف، عاشقانه و شگفت‌انگیز است. رابطه‌های آتشینی که مرزهای جغرافیا را شکسته‌اند و حتا رود آمو هم نتوانسته‌است میان‌شان درز ایجاد کند.

تیم طرز پرس در پژوهش تازه دریافت که بیشترین موارد ازدواج میان شهروندان تاجیک و افغان در ولایت های تخار، بدخشان و کندز اتفاق افتاده اند. بر بنیاد این اطلاعات، در این سه ولایت یازده «۱۱» تن از مردان افغان با دختران تاجکستانی ازدواج کرده اند، اما از این تعداد تنها سه مرد افغان حاضر شدند که از تجارب زنده گی شان به طرز پرس قصه کنند. یک تن از این اشخاص خالد رحیمی «نام مستعار» نماینده‌ پیشین مردم تخار در شورای ولایتی می‌باشد. خالد رحیمی در سال ۱۳۹۰ در جریان سفرش به دوشنبه پایتخت تاجیکستان به ماهره دل می‌بندد و به او پیشنهاد ازدواج می‌دهد که پس از یک ماه‌ این پیوند به ازدواج می انجامد. اما آقای رحیمی که در افغانستان نیز دارای زن و فرزند می‌باشد، این پیوند را پنهانی ادامه می‌دهد و هر ازگاهی برای دیدار بانوی تاجیکی‌اش‌ به دوشنبه سفر می‌کند. هنوز رابطه میان «خالد و ماهره» زوج تاجیک-افغان پابرجاست؛ ولی پس از سقوط جمهوریت و تنش‌های سیاسی میان دوشنبه و کابل و بسته بودن سفارت تاجیکستان در کابل، آقای رحیمی نتوانسته‌است به تاجیکستان ازبهر دیدن خانواده‌اش سفر کند. او رابطه‌اش را اینگونه روایت می‌کند: «ما همدیگره به خواهش خودمان انتخاب کدیم و ای رابطه خیلی خوب پیش میره. از خانم تاجیکم صاحب دو فرزند هستم. دلم به اولادایم زیاد می‌سوزه. بدبختانه مشکل ویزه پیش آمده، اونا او طرف ماندن و مه ای طرف. دلم بسیار برای فرزندا و خانمم تنگ شده است»

تنگاتنگی مرزها و مشترکات فرهنگی و مذهبی از جمله درشت‌ترین دلایل برای ازدواج میان شهروندان تاجکستان و افغانستان خوانده می‌شود. محمدجان از ولسوالی شُکَی حوزه دروازهای بدخشان-افغانستان و هلال بی بی از روستای پتکُناو دروازهای بدخشان‌-تاجیکستان زوج‌ دیگری اند که تن به تقدس عشق داده و گُره دوستی میان افغانستان و تاجیکستان را محکم‌تر بسته اند. این زوج اکنون در ولسوالی شُکی بدخشان-افغانستان زندگی می‌کنند؛ اما دو فرزند بزرگ شان بخاطر تحصیلات در دوشنبه بسر می‌برند. نتیجه ازدواج این زوج افغان-تاجیک دو پسر و دو دختر بوده و ازینکه از دو سوی آمو در قلب هم‌‌جا گرفته‌ و یک زندگی مشترک را آغاز کرده اند، خویشتن را خوشبخت احساس می‌کنند. محمدجان با لهجه محلی خود به طرز پرس گفت: «همگی، میفهمه که عشق مرز نمی‌شناسه. مسلمان و کافر، تاجیکستانی و اوغانستانی، سیاه و سفید، سواددار و بی‌سواد ای گپا مهم نیست. مهم فقط قلبَی. شادیم که سی «۳۰»سال زنده گی ره بی‌دردسر تیر کدیم. ما تاجیکستان میریم قومای تاجیک ایجا میاین، هیچ پرابلمی نیستَی»

اما جای دیگر ماجرا تلخ و غم‌انگیز به نظر می‌رسد. مرد نوجوان افغان و دخترِ تاجیکستانی که از دوسوی آمو باهم ازدواج کردند؛ ولی این رابطه دیری دوام نیاورد و از هم پاشید. حبیب معروفی «نام مستعار» جوانی که در گذشته فعالیت‌های تجاری مشترک در افغانستان و تاجیکستان داشته است. ماجرای رابطه عاشقانه وی با سرمایه‌گذاری و اقامت در دوشنبه بسته‌گی دارد که در یکی از تفریح‌گاه‌ها با دانشجوی پزشکی اهل تاجکستان آشنا می‌شود و این آشنایی منجر به ازدواج همچنان می‌گردد. ازدواج «حبیب و شهیره» بیش از شش سال دوام نمی‌آورد که حبیب معروفی اُفت اقتصادی می‌کند و مجبور به ترک تاجیکستان می‌شود. حبیب می‌گوید، به دلیل از دست دادن سرمایه نمی‌توانست در دوشنبه بماند و از همسرش خواست تا در افغانستان زندگی مشترک‌شان را از سر بگیرند؛ اما شهیره بانو بر ماندن در تاجیکستان تاکید داشت که این خلاف‌ورزی باعث جدایی دو پرنده از دوسوی آمو گردید و حبیب به کندز-افغانستان آمد و شهیره در دوشنبه تاجیکستان ماندنی شد.
حبیب در این مورد به طرز پرس گفت: «مجبوریت ما ره از همدیگه جدا کد، اگنی شهیره زنی مهربان بود. زیاد تلاش کدم تا ای جدایی پیش نیاید؛ لیکن خدا همی ره خواست. وقتی سرمایه خوده از دست دادم، توان ادامه دادن در تاجیکستان نبود. زیاد تلاش کدم قناعتش بتم تا به افغانستان بیایه و زندگی خوده بسازیم، قبول نکد»

اطلاعات طرز پرس فقط میتواند هویت یازده تن از افغان‌هارا تایید کند که با دختران اهل تاجکستان ازدواج کرده اند. اما این اطلاعات برای ارایه‌ی یک آمار دقیق از ازدواج میان شهروندان افغانستان و تاجکستان کافی نیست و احتمالاً این رقم بیشتر از این خواهد بود. تیم طرز پرس تلاش کرد که بخاطر بدست آوردن یک آمار مشخص به محاکم حکومت طالبان مراجعه کند، اما آنها از ارایه اطلاعات در این مورد به طرز پرس خودداری کردند. ما همچنان با فرستادن یک ایمیل رسمی به ارگان‌های مسوول در تاجکستان خواستیم که آمار رسمی ازدواج میان دختران افغان و تاجکستان را برای ما بسپارند، اما آنها نیز در جریان یک هفته به این ایمیل پاسخی نداده اند.
قابل به ذکر است که دوشنبه و کابل از لحاظ تاریخی و فرهنگی مشترکات فراوانی دارند که این مشترکات باعث نزدیکی‌ ملت‌های هردو کشور نیز شده‌است. درحال‌حاضر شهروندان دو کشور در برخی مناطق مرزی بازارهای مشترک نیز دارند که فرآورده‌های یکدیگر را خریداری می‌کنند.