زندان صیدنایا در شمال دمشق، پایتخت سوریه، یکی از مخوف‌ترین نمادهای نقض حقوق بشر در دوران حکومت بشار اسد است. این زندان که توسط وزارت دفاع سوریه اداره می‌شود، به دلیل شرایط غیرانسانی، شکنجه‌های گسترده و اعدام‌های دسته‌جمعی به «سلاخ‌خانه انسانی» معروف شده است.
این گزارش تلاش می‌کند تا با استناد به شواهد معتبر، روایت‌هایی هولناک از این زندان را بازگو کند؛ روایاتی که نه‌تنها زخم‌های عمیقی بر جان بازماندگان گذاشته، بلکه به‌عنوان سندی از جنایات علیه بشریت در تاریخ ثبت شده است.
تاریخچه زندان صیدنایا
زندان صیدنایا در سال ۱۹۸۷ و در دوران حکومت حافظ اسد ساخته شد و هدف اولیه آن نگهداری از سربازان و زندانیان نظامی بود. اما از سال ۲۰۱۱ و همزمان با آغاز اعتراضات مردمی علیه رژیم بشار اسد، کارکرد این زندان تغییر کرد. با گسترش ناآرامی‌ها، این مرکز به مکانی برای بازداشت، شکنجه و اعدام مخالفان سیاسی و شهروندان بی‌گناهی تبدیل شد که تنها جرمشان اعتراض به استبداد بود.
گزارش‌های متعدد از سازمان‌های بین‌المللی، از جمله عفو بین‌الملل و دیده‌بان حقوق بشر، نشان می‌دهند که صیدنایا نه تنها بازداشتگاه، بلکه محلی برای اجرای سیستماتیک جنایات علیه بشریت بوده است.
شکنجه، اعدام و شرایط غیرانسانی
یکی از اولین تصاویری که از صیدنایا به ذهن خطور می‌کند، مراسمی است که نگهبانان زندان از آن با عنوان «مهمانی خوشامدگویی» یاد می‌کنند. زندانیانی که به این زندان منتقل می‌شدند، به‌محض ورود مورد ضرب‌وجرح شدید قرار می‌گرفتند. ابزارهای شکنجه شامل کابل‌های برق، میله‌های فلزی و شلاق‌های لاستیکی بود. برخی از زندانیان به دلیل شدت ضربات، جان خود را در همان لحظات اولیه از دست می‌دادند.
شهادت یکی از بازماندگان چنین است: «چشمانم بسته بود، اما خون را می‌دیدم؛ خون خودم و دیگران. آن لحظه‌ها تنها آرزویم این بود که دیگر زنده نمانم.»
گذشته از شکنجه‌های فیزیکی، زندانیان در شرایط غیرانسانی نگهداری می‌شدند. قطع آب آشامیدنی، محرومیت از غذای کافی و نبود امکانات بهداشتی از جمله ابزارهای غیرمستقیم شکنجه بودند. یک زندانی سابق روایت می‌کند: «گاهی آب را پنج روز کامل قطع می‌کردند. برخی اوقات هم غذا را از دریچه سلول بیرون می‌ریختیم تا نگهبانان بهانه‌ای برای کتک زدن ما نداشته باشند.»
دادگاه‌های نمایشی و اعدام‌های شبانه
یکی از جنبه‌های ترسناک زندان صیدنایا، اعدام‌های جمعی بود. زندانیان بدون محاکمه منصفانه و در جلساتی که نهایتاً سه دقیقه طول می‌کشید، به اعدام محکوم می‌شدند. اغلب این اعدام‌ها در نیمه‌های شب انجام می‌شد. زندانیان پیش از مرگ، تحت شکنجه‌های وحشیانه قرار می‌گرفتند و سپس با چشمان بسته به محوطه اعدام منتقل می‌شدند.
یک قاضی سابق که شاهد این اعدام‌ها بوده است، روایت کرده: «برخی از زندانیان به دلیل سبک بودن وزنشان با طناب دار نمی‌مردند. نگهبانان مجبور می‌شدند گردنشان را بشکنند تا کار تمام شود.»
عفو بین‌الملل در گزارشی تخمین زده که بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۸، بیش از ۱۳ هزار نفر در زندان صیدنایا اعدام شده‌اند. این رقم شامل زندانیانی است که تنها به دلیل حضور در اعتراضات یا داشتن نظرات مخالف، به قتل رسیده‌اند.
زندان‌های زیرزمینی و ناپدیدشدگان اجباری
افشاگری‌های اخیر نشان می‌دهند که زندان صیدنایا تنها به طبقات بالایی آن محدود نمی‌شود. تصاویر دوربین‌های مداربسته و شهادت شاهدان عینی نشان داده که بخش‌هایی از این زندان به‌صورت زیرزمینی ساخته شده و زندانیان در سلول‌های کاملاً ایزوله نگهداری می‌شوند.
این بخش‌ها همچنان فعال هستند و گفته می‌شود بیش از ۱۰۰ هزار نفر در این سلول‌ها ناپدید شده‌اند. مردم محلی و گروه‌های مخالف، مانند تحریر الشام، تلاش می‌کنند تا با شکافتن دیوارها و زمین، به این زندان‌های مخفی دسترسی پیدا کنند.
سرنوشت این زندانیان همچنان نامشخص است، اما برخی از خانواده‌ها با شناسایی عزیزان خود در تصاویر لو رفته، امید به آزادی آنان دارند.
ابعاد جنایت؛ روایت بازماندگان
روایت‌های هولناک از شکنجه و خشونت در صیدنایا هرگز از ذهن بازماندگان پاک نمی‌شود. یکی از آنان چنین می‌گوید: «شکنجه‌ها آنقدر شدید بود که حس می‌کردی می‌خواهند میخی را به داخل سنگ فرو کنند. آرزو می‌کردم که به جای شکنجه، پاهایم را قطع کنند تا از درد خلاص شوم.»
سازمان ملل متحد و گروه‌های حقوق بشری بارها تأکید کرده‌اند که این اقدامات، جنایت علیه بشریت محسوب می‌شوند. بر اساس گزارش‌های مختلف، از سال ۲۰۱۱ تاکنون بیش از ۱۵۷ هزار نفر در زندان‌های سوریه بازداشت شده‌اند.
وضعیت زنان و کودکان در زندان
زنان و کودکان نیز از جنایات صیدنایا در امان نبوده‌اند. گزارش‌ها نشان می‌دهند که بسیاری از زنان زندانی تحت تجاوز و خشونت جنسی قرار گرفته‌اند. برخی از آنان به دلیل اعتراض به بازداشت اعضای خانواده‌شان، روانه این زندان شده‌اند.
کودکان نیز که اغلب همراه مادرانشان بازداشت شده‌اند، در شرایط وحشتناکی نگهداری شده و از ابتدایی‌ترین حقوق انسانی محروم بوده‌اند.
با وجود افشاگری‌های گسترده، هنوز رژیم بشار اسد پاسخگوی این جنایات نشده است. جامعه جهانی از طریق سازمان ملل و دادگاه‌های بین‌المللی تلاش می‌کند تا عاملان این فجایع را محاکمه کند.
تصاویر منتشرشده توسط افسر سابق رژیم اسد، معروف به «سزار»، که شامل بیش از ۶۷۰۰ عکس از اجساد شکنجه‌شدگان است، شواهد غیرقابل‌انکاری از جنایات سیستماتیک در زندان‌های سوریه ارائه کرده است.
نتیجه‌گیری؛
زندان صیدنایا، نمادی از ظلم و سرکوب در دوران بشار اسد، زخمی عمیق بر پیکر انسانیت است. این مکان به‌تنهایی روایتگر صدها هزار زندگی از دست‌رفته، خانواده‌های نابودشده و انسان‌هایی است که در سکوت جان داده‌اند.
جهان نباید در برابر چنین فجایعی سکوت کند. تلاش برای شناسایی ناپدیدشدگان، حمایت از بازماندگان و محاکمه عاملان این جنایات باید در اولویت جامعه بین‌المللی قرار گیرد. شاید روزی این تاریکی به پایان برسد و عدالت، هرچند دیر، برقرار شود.
