طرز پرس: از زمان بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان، فضای رسانه‌ای این کشور تحت فشار بی‌سابقه‌ای قرار گرفته است. تصمیمات سختگیرانه و محدودیت‌هایی که طالبان بر رسانه‌ها اعمال کرده‌اند، خطر تعطیلی کامل رسانه‌های کشور را به دنبال دارد.
در پی امضای قانونی موسوم به امر به معروف و نهی از منکر توسط هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، رسانه‌های افغانستان با محدودیت‌های جدی روبرو شده‌اند. این قانون نشر تصاویر موجودات زنده، از جمله انسان‌ها، و حتی نگهداری این تصاویر در دستگاه‌هایی چون موبایل و کامپیوتر را ممنوع اعلام کرده است.
بر اساس این قانون، مأموران طالبان موظف شده‌اند تا از انتشار هرگونه تصویر زنده‌جان‌ها در رسانه‌های تصویری و چاپی جلوگیری کنند. این دستورالعمل، فعالیت‌های عادی رسانه‌ای مانند عکاسی، فیلم‌برداری، و انتشار آنها را جرم تلقی می‌کند. برای اولین بار، طالبان خبرنگاران و کارکنان رسانه‌ها را به دلیل انجام وظایف حرفه‌ای‌شان مجرم معرفی کرده و برای آنان مجازات‌هایی در نظر گرفته‌اند.
طالبان سیاست خاموشی رسانه‌های تصویری را به تدریج و مرحله به مرحله اجرا می‌کنند. وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان اعلام کرده که ممنوعیت انتشار تصاویر زنده به‌صورت تدریجی اجرا خواهد شد.
ابتدا، در ولایت قندهار، طالبان از ادارات محلی خواستند تا اخبار نشست‌هایشان را بدون تصاویر منتشر کنند. پس از آن، تلویزیون ملی افغانستان در این ولایت به دلیل اجرای ممنوعیت تعطیل شد. در ادامه، این ممنوعیت به ولایت‌های دیگر از جمله تخار، خوست، و بادغیس گسترش یافت و شبکه‌های محلی تلویزیونی در این مناطق فعالیت خود را متوقف کردند.
هم‌اکنون، طالبان گام دیگری برداشته‌اند و مقامات محلی خود را از انجام مصاحبه‌های تصویری با رسانه‌ها منع کرده‌اند. این ممنوعیت تاکنون در ولایت‌های ننگرهار، هرات، و پکتیا به اجرا درآمده است.
این اقدامات، تلویزیون‌ها و رسانه‌های تصویری را در آستانه تعطیلی کامل قرار داده است. هرچند این ممنوعیت هنوز در کابل و بسیاری از ولایت‌های دیگر اعمال نشده، کارشناسان معتقدند که طالبان به تدریج آن را در سراسر کشور اجرا خواهند کرد. افغانستان ممکن است بار دیگر به کشوری بدون تصویر تبدیل شود؛ وضعیتی که آخرین بار در دوران حاکمیت اول طالبان تجربه شد.
فعالان حقوق بشر باور دارند که طالبان با این محدودیت‌ها به دنبال جلوگیری از مستندسازی جنایات خود هستند. در سه سال اخیر، تصاویر و ویدیوهای متعددی از کشتارهای فراقانونی، بازداشت‌های خودسرانه، شکنجه، و خشونت‌های دیگر این گروه منتشر شده است. حتی در مواردی، خود طالبان اقدام به ضبط و انتشار ویدیوهایی از اقدامات جنایی، از جمله تجاوز به زنان زندانی، کرده‌اند.
این ممنوعیت نه تنها تهدیدی برای آزادی بیان و اطلاع‌رسانی است، بلکه راه را برای اقدامات جنایتکارانه طالبان هموارتر می‌کند. فعالان نگرانند که با حذف امکان تصویربرداری و مستندسازی، موج جدیدی از خشونت‌ها، از جمله قتل‌های دسته‌جمعی، علیه زنان، اقلیت‌های قومی و مذهبی آغاز شود.
درهمین حال سازمان گزارشگران بدون مرز در واکنش به ممنوعیت انتشار تصاویر موجودات زنده و جرم‌انگاری فعالیت‌های رسانه‌ای، این اقدام طالبان را حرکتی برنامه‌ریزی‌شده برای از بین بردن آزادی مطبوعات توصیف کرده است. این سازمان تأکید دارد که طالبان با این محدودیت‌ها تلاش می‌کنند تا کشور را در سکوت خبری فرو برده و راه را برای ارتکاب نقض گسترده حقوق بشر هموار کنند.
همزمان کمیته حفاظت از خبرنگاران نیز در بیانیه‌ای رسمی هشدار داده است که این سیاست‌ها، علاوه بر تهدید رسانه‌ها، باعث تشدید فضای ترس و بی‌اعتمادی میان خبرنگاران می‌شود و بسیاری از آنان را مجبور به ترک حرفه خود یا فرار از کشور می‌کند. این کمیته از جامعه جهانی خواسته است تا طالبان را برای بازگرداندن آزادی مطبوعات تحت فشار قرار دهد.
همچنان سازمان ملل متحد و نهادهای مرتبط با آن، از جمله دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر، نیز اقدامات طالبان علیه رسانه‌ها را محکوم کرده و آن را مغایر با تعهدات بین‌المللی افغانستان دانسته‌اند. این نهادها تأکید کرده‌اند که آزادی رسانه‌ها یکی از حقوق بنیادین بشر است که هیچ حکومتی نمی‌تواند آن را به بهانه‌های ایدئولوژیک نقض کند.
در کنار این نهادها، برخی کشورهای غربی از جمله ایالات متحده و اعضای اتحادیه اروپا نیز به صورت جداگانه اقدامات طالبان را محکوم کرده‌اند و از طالبان خواسته‌اند تا احترام به آزادی مطبوعات و حقوق خبرنگاران را تضمین کنند. برخی از این کشورها حتی حمایت‌های مالی و فنی برای رسانه‌های افغان در تبعید ارائه کرده‌اند تا صدای خبرنگاران خاموش نشود.
با وجود این فشارها، جامعه رسانه‌ای افغانستان همواره نشان داده که می‌تواند در برابر محدودیت‌ها مقاومت کند. اما اگر این اقدامات به‌طور کامل عملی شوند، افغانستان برای دومین بار در تاریخ معاصر خود ممکن است به کشوری بدون تصویر تبدیل شود؛ سرزمینی که در آن نه تنها صدای خبرنگاران بلکه صدای مردم نیز خاموش خواهد شد.
