افغانستان و چین، به‌رغم داشتن مرز مشترک در منطقه واخان، هنوز هیچ‌گونه مرز تجاری فعال میان خود ندارند. این مسئله در حالی است که نیازهای اقتصادی افغانستان و چین، به‌ویژه در حوزه‌های مواد معدنی و محصولات کشاورزی، فرصت‌های مهمی برای همکاری‌های تجاری بین دو کشور ایجاد کرده است.
تاکنون، تجارت میان افغانستان و چین از طریق مسیرهای پرهزینه و طولانی همچون بنادر کراچی، چابهار، و مسیرهای آسیای مرکزی انجام شده است، که زمان و هزینه‌های قابل‌توجهی را در پی داشته است.
چالش‌های فراروی مرز واخان
چالش‌های متعددی مانع از عملیاتی شدن مسیر ترانزیتی واخان هستند. یکی از این چالش‌ها، تمایل برخی کشورهای منطقه به حفظ انحصار ترانزیتی است. به‌ویژه، پاکستان نگرانی‌هایی در مورد کاهش حجم مبادلات تجاری خود از طریق بنادر کراچی و گوادر دارد، اگر مرز واخان فعال شود. علاوه بر این، رقابت‌های منطقه‌ای و اختلافات سیاسی بین برخی کشورها از جمله چین و هند نیز نقش مهمی در تأخیر این پروژه داشته است.
دیگر چالش عمده، نگرانی‌های امنیتی چین درباره فعالیت گروه‌های جدایی‌طلب در مناطق مرزی واخان است. چین همواره نگرانی‌هایی درباره حضور نیروهای جدایی‌طلب در این منطقه داشته و این امر مانع از ایجاد یک خط مستقیم ترانزیتی و گمرکی شده است.
فرصت‌های پیش رو
با توجه به موقعیت جغرافیایی افغانستان و نیازهای اقتصادی چین، گشایش کریدور واخان می‌تواند نقش کلیدی در توسعه روابط تجاری و ترانزیتی بین دو کشور و همچنین کشورهای همسایه ایفا کند. افزایش همکاری‌های تجاری چین در افغانستان، به‌ویژه در دوره‌های اخیر، نشان‌دهنده تمایل بیشتر پکن به حضور اقتصادی در افغانستان است.
مذاکرات اخیر بین مقامات دو کشور نشان می‌دهد که امکان گشایش مرز واخان بیش از گذشته مطرح شده است. این مسئله، علاوه بر ارتقای تجارت بین افغانستان و چین، می‌تواند منجر به تقویت پیوندهای اقتصادی با کشورهای دیگر منطقه از جمله ایران و آسیای مرکزی شود.
گشایش مرز واخان بین افغانستان و چین، به‌ویژه با توجه به نیازهای اقتصادی و منطقه‌ای، می‌تواند گامی مهم در راستای افزایش همکاری‌های ترانزیتی و تجاری باشد. با رفع موانع امنیتی و سیاسی، این کریدور می‌تواند از یک بن‌بست به فرصتی مهم برای توسعه روابط اقتصادی تبدیل شود، که منافع منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای گسترده‌ای به همراه خواهد داشت.
