طرز پرس: گزارش سالانه شاخص جهانی فقر چندبعدی (MPI) که به‌طور مشترک توسط برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP) و دانشگاه آکسفورد منتشر شده، به شکلی نگران‌کننده نشان می‌دهد که در فاصله سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳، نزدیک به دو سوم جمعیت افغانستان در شرایط فقر زندگی کرده‌اند. این گزارش که بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی مردم افغانستان در دوران سلطه طالبان تمرکز دارد، تصویر تاریک و دردناکی از زندگی مردم تحت این رژیم را ترسیم می‌کند.
طبق آمار این گزارش، ۶۴.۹ درصد از جمعیت افغانستان در این بازه زمانی در فقر به سر برده‌اند، در حالی که در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶، تنها حدود ۵.۳ میلیون نفر از مردم این کشور در این وضعیت بودند. این افزایش شدید، نمایانگر تأثیرات مخرب تسلط طالبان و کاهش شدید کمک‌های بین‌المللی بر اقتصاد و معیشت افغان‌هاست.
افغانستان که همواره درگیر جنگ‌های طولانی و درگیری‌های مسلحانه بوده، اکنون با فاجعه‌ای انسانی مواجه است که نه تنها از خشونت، بلکه از فقر ناشی می‌شود. شاخص جهانی فقر چندبعدی بر این نکته تأکید می‌کند که فقر در کشورهایی که درگیر درگیری‌های خشونت‌آمیز هستند به‌طور چشمگیری بالاتر است. در مجموع، ۴۵۵ میلیون نفر از فقیرترین مردم جهان در کشورهایی زندگی می‌کنند که در جنگ و خشونت گرفتارند، و افغانستان در صدر این کشورها قرار دارد. مردم این کشور که دهه‌هاست با جنگ، تخریب زیرساخت‌ها و بی‌ثباتی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، اکنون با مشکلاتی مانند عدم دسترسی به خدمات اساسی نظیر بهداشت، آموزش و اشتغال مواجه‌اند.
این گزارش همچنین بر وضعیت کلی فقر در جهان تأکید دارد و وضعیت ۶.۳ میلیارد نفر در ۱۱۲ کشور را مورد مطالعه قرار داده است. یافته‌ها حاکی از آن است که ۱.۱ میلیارد نفر در سراسر جهان در فقر مطلق زندگی می‌کنند و ۴۰ درصد از این افراد در کشورهایی هستند که درگیر جنگ‌های مسلحانه‌اند. افغانستان به عنوان یکی از این کشورها، در نتیجه بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، بیشترین میزان آسیب‌پذیری را تجربه کرده است. این تحولات، منجر به کاهش شدید دسترسی مردم به منابع مالی و خدمات اساسی شده و اقتصاد خانواده‌ها به مرز فروپاشی رسیده است.
آخیم اشتاینر، مدیر برنامه توسعه سازمان ملل متحد، در این گزارش به افزایش تعداد درگیری‌های مسلحانه و تأثیرات آن بر مردم جهان اشاره کرده و گفته است: «درگیری‌ها در سال‌های اخیر به شدت افزایش یافته‌اند. تلفات انسانی به اوج خود رسیده و میلیون‌ها نفر آواره شده‌اند. این وضعیت نه تنها زندگی روزمره مردم را مختل کرده، بلکه معیشت آنها را نیز به شدت تحت تأثیر قرار داده است.» در واقع، در کشورهایی مانند افغانستان، از هر چهار نفر فقیر یک نفر به برق دسترسی ندارد، در حالی که در کشورهایی که از ثبات بیشتری برخوردارند، تنها از هر ۲۰ نفر یک نفر چنین مشکلی دارد. این تفاوت آشکار، عمق نابرابری را در این کشورها نشان می‌دهد.
از دیگر شاخص‌های مورد بررسی در این گزارش، دسترسی مردم به خدمات بهداشتی و مسکن است. یافته‌ها نشان می‌دهد که ۸۲۸ میلیون نفر در سراسر جهان از دسترسی به خدمات بهداشتی محروم‌اند و ۸۸۶ میلیون نفر دیگر نیز فاقد مسکن مناسب هستند. این مشکلات در افغانستان، به‌ویژه در شرایط کنونی که طالبان بر کشور حکومت می‌کنند، به شدت نمایان است. مردم با کمبود شدید امکانات بهداشتی و مسکن روبه‌رو هستند و دسترسی به خدمات ضروری بسیار محدود شده است.
سوءتغذیه نیز یکی دیگر از چالش‌های بزرگ است که در این گزارش به آن پرداخته شده است. طبق آمار، ۶۳۷ میلیون نفر در سراسر جهان از سوءتغذیه رنج می‌برند و افغانستان یکی از کشورهایی است که این مشکل در آن به اوج خود رسیده است. زنان، کودکان و افراد آسیب‌پذیر به‌ویژه در معرض خطر این معضل قرار دارند، چرا که محدودیت‌های اقتصادی و اجتماعی شدیدی بر آنها اعمال می‌شود. عدم دسترسی به مواد غذایی کافی و کاهش کمک‌های بین‌المللی، بسیاری از خانواده‌ها را در شرایطی بحرانی قرار داده است که برای بقا با مشکلاتی جدی مواجه هستند.
در روزهای اخیر، بانک جهانی نیز اعلام کرد که افغانستان در میان ۲۶ کشور فقیرترین جهان قرار دارد. تسلط دوباره طالبان بر افغانستان و وضع محدودیت‌های اجتماعی و اقتصادی، منجر به کاهش چشمگیر کمک‌های بین‌المللی و در نهایت فروپاشی اقتصاد ملی شده است. خانواده‌ها که از بیکاری و نبود منابع درآمدی رنج می‌برند، در تلاش برای تأمین نیازهای اولیه خود با بحران‌های شدیدی مواجه شده‌اند. بسیاری از آنها دیگر قادر به تأمین مایحتاج روزانه خود نیستند و زندگی در سایه ترس، فقر و گرسنگی ادامه دارد.
این گزارش به‌طور کلی نشان می‌دهد که وضعیت افغانستان نه تنها بحرانی است، بلکه به کمک فوری جامعه جهانی نیاز دارد. جامعه جهانی و نهادهای بین‌المللی باید توجه بیشتری به این کشور و مردم آن داشته باشند تا از ادامه این فاجعه انسانی جلوگیری شود. برنامه‌های جامع و مؤثر برای بازسازی اقتصاد و بهبود شرایط زندگی افغان‌ها ضروری است و بدون چنین برنامه‌هایی، احتمالاً میلیون‌ها نفر از مردم این کشور همچنان در شرایط فقر شدید باقی خواهند ماند.
این گزارش در نهایت هشدار می‌دهد که ادامه این وضعیت می‌تواند پیامدهای فاجعه‌باری برای آینده افغانستان و نسل‌های بعدی به همراه داشته باشد. فراهم کردن دسترسی به خدمات اساسی مانند بهداشت، آموزش و اشتغال، نه تنها برای کاهش فقر بلکه برای بازسازی اعتماد و ثبات در جامعه افغانستان حیاتی است. توجه جدی به این مسائل می‌تواند مانع از وخامت بیشتر شرایط شده و مسیر را برای بهبود زندگی مردم افغانستان هموار کند.
